Σταμναγκάθι

Το σταμναγκάθι ή "κιχωριον το ακανθωδες" είναι ουσιαστικά μια άγρια ποικιλία ραδίκι.
Την ονομασία σταμναγκάθι την απόκτησε από το αγκάθι που το περιβάλλει και από την χρήση που είχε αφού με αυτό το φυτό, έφραζαν το στόμιο της στάμνας ώστε να εμποδίσουν τα έντομα να εισχωρήσουν μέσα στο νερό. Έτσι έγινε γνωστό σαν στάμνα-αγκάθι, το αγκάθι της στάμνας δηλαδή.
Το σταμναγκάθι είναι γνωστό ως τροφή αλλά και ως βότανο από την αρχαιότητα, στην Κρήτη όμως και ειδικότερα στον νομό Χανίων ήταν πάντα μια αξιοζήλευτη τροφή την οποία λίγοι είχαν την δυνατότητα να αποκτήσουν αφού η συγκομιδή του ήταν και είναι μια πολύ επίπονη κουραστική και πολλές φορές επικίνδυνη διαδικασία. Είναι ένα από τα λίγα χορταρικά που τρώγεται το ίδιο ευχάριστα ωμό και βρασμένο, όπως όλα τα είδη ραδικιών, ή μαζί με κρέας όπως μαγειρεύεται το σέλινο ή το σπανάκι. Το σταμναγκάθι συνοδεύετε πάντα από εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο στην κουζίνα των Κρητικών.

Το σταμναγκάθι τρώγεται ωμό, αφού το πλύνουμε καλά το βάζουμε στο πιάτο, ρίχνουμε λίγο ελαιόλαδο, έπειτα ρίχνουμε λεμόνι ή ξύδι και αν θέλουμε αλάτι. Επίσης τρώγεται στη σαλάτα, μαζί με αγγούρι, μαρούλι, ψιλοκόβουμε λίγο σταμναγκάθι και το ανακατεύουμε με την υπόλοιπη σαλάτα. Βραστό, σε νερό που κοχλάζει ρίχνουμε ένα κιλό σταμναγκάθι και το αφήνουμε για 10 λεπτά. Επίσης το σταμναγκάθι  είναι ιδανικό συνοδευτικό στο αρνάκι με αυγολέμονο.

Η διατροφική του αξία είναι μεγάλη. Έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε ω3 λιπαρά οξέα, βιταμίνες C και Ε, β-καροτένιο και γλουταθειονίνη. Επίσης, αποτελείται από πολλά ιχνοστοιχεία όπως σίδηρο, κάλιο, νάτριο, φωσφόρο και μαγνήσιο. Στο υπέργειο τμήμα του συναντάμε ένα λευκό γαλακτώδη χυμό με πικρή γεύση, εξαιτίας των ουσιών που περιέχει, όπως λακτουπικρίνη, καουτσούκ, τανίνες, τερπένια και κουμαρίνες, στοιχεία που  προσδίδουν στο σταμναγκάθι ιδιότητες θεραπευτικές, καθώς και αντιοξειδωτικές – αντιγηραντικές.

Στα αρχαία χρόνια το χρησιμοποιούσαν για την θεραπεία προβλημάτων της χολής και του ήπατος.