Ο Ιανουάριος καθιερώθηκε ως πρώτος μήνας του έτους το γύρω στο 700 π.Χ., όταν ο δεύτερος, μετά το Ρωμύλο, βασιλιάς της Ρώμης Νουμάς Πομπίλιος , τον πρόσθεσε ως ενδέκατο μήνα στο μέχρι τότε δεκάμηνο έτος των Ρωμαίων. Μέχρι τότε πρώτος μήνας του έτους ήταν ο Μάρτιος, ο μήνας της εαρινής ισημερίας. Ο Ιανουάριος πήρε το όνομά του από τον διπρόσωπο θεό των Ρωμαίων Ιανό (Janus). Ο Ιανός ήταν ο Θεός της κάθε αρχής, της έναρξης των πολεμικών επιχειρήσεων και των μεγάλων έργων. Σύμφωνα με την παράδοση, ο πέμπτος βασιλιάς της Ρώμης, ο Ετρούσκος Ταρκύνιος ο Πρεσβύτερος, όρισε να αρχίζει το ημερολογιακό έτος από τον Ιανουάριο, επειδή το μήνα αυτό γιορταζόταν ο Θεός Ιανός, Θεός της κάθε αρχής άρα και του έτους. Όταν αποπέμφθηκε όμως η δυναστεία των Ετρούσκων, το 510 π.Χ., διακόπηκε και αυτή η ημερολογιακή μεταρρύθμιση. Γύρω στο 153 π.Χ., η πρώτη του έτους μεταφέρθηκε τελικά από την εαρινή ισημερία στο χειμερινό ηλιοστάσιο και έτσι καθιερώθηκε ο Ιανουάριος ως πρώτος μήνας του έτους. Σύμφωνα με την παράδοση, ο λαός μας παρετυμολογώντας το όνομα Γενάρης, εξηγεί ότι προέρχεται από το ρήμα γεννώ, γιατί τότε γεννούν τα κοπάδια. Τον αποκαλούν και Μεσοχείμωνο γιατί είναι ο μεσαίος από τους τρεις μήνες του χειμώνα αλλά και Καλαντάρη από τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς. Μετά τις γιορτές του Δωδεκαημέρου, η πρώτη θρησκευτική γιορτή του μήνα είναι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στις 7, ενώ στις 8 είναι της Αγίας Δομνίκης. Στις 17 είναι του Αγίου Αντωνίου, στις 18 γιορτάζει ο Άγιος  Αθανάσιος και στις 30 είναι των Τριών Ιεραρχών. Σύμβολα της Πρωτοχρονιάς είναι το ποδαρικό, η αγριοκρεμμύδα, ασκελετούρα όπως λέγεται στην Κρήτη και η βασιλόπιτα με το τυχερό νόμισμα που θα αποκαλύψει τον τυχερό της χρονιάς. 

Η κρητική γη τον Ιανουάριο συνεχίζει να προσφέρει άφθονα λαχανικά, κουνουπίδια, λάχανα, μπρόκολα, μαρούλια, καρότα και σέλινο. Τα εσπεριδοειδή είναι στα καλύτερά τους, προσφέροντας εξαιρετικό άρωμα και χυμό. Οι αγρότες προετοιμάζουν τα εργαλεία τους και όταν τους επιτρέπει ο καιρός εκχερσώνουν τα χωράφια τους, ανοίγουν λάκκους γύρω από τις ρίζες των δέντρων και μεταφέρουν κοπριά. Αυτό το μήνα φυτεύουν φυλλοβόλα δέντρα, όπως κερασιές και βερικοκιές, ενώ σπέρνουν πρώιμα μπιζέλια, αγκινάρες, κουκιά, κρεμμύδια και φράουλες. Επίσης και τα τελευταία ελαιόδεντρα, τα αμπέλια και περιποιούνται τα οπωροφόρα δέντρα. Οι κτηνοτρόφοι ξεκινούν το άρμεγμα των ζώων και οι μελισσοκόμοι φροντίζουν και προετοιμάζουν τις κυψέλες. Με το αγίασμα των Φώτων, οι γεωργοί ραντίζουν τα σπίτια τους, τα χωράφια, τα μαντριά και τα ζώα.